Çocuk Edebiyatında Görsel Öğe

Özet

Çocuk edebiyatında yalınlık ilkelerinden biri de görselliktir. Görsellik, öncelikle metnin, farklı bir sanat dalı (resim sanatı) ile zenginleştirilmesi, somutlaştırılması, pedagojik anlamda çocuğun algı düzeyine uygun hale getirilmesi anlamına gelir. Bununla birlikte yalnız resim, karikatür ya da fotoğraf değildir; mekân, insan ve olay betimlemeleri de görsel öğe içine girer. Kitabın kapak ve iç tasarımını, dizgi ve baskı kalitesini de sanatın, zanaatın ve tekniğin bir bileşkesi olarak, yalınlık ilkesine dâhil etmek gerekir. Bu makalede, görsel öğe ilk anlamıyla, resim sanatı olarak ele alınacak, bu bağlamda değerlendirilecektir.

Özellikle 1800’lü yıllardan itibaren, “çocuk”, “çocukluk”, “çocuk kitabı”, “çocuklara yönelik edebiyat” anlayışı gelişmeye başlamış; bunun yanında eseri basitleştirmek, somutlaştırmak, hoş ve çekici hale getirmek için, estetik ve pedagojik temele dayanan bir resimleme uygulamasına gidilmiş, çok geçmeden bu konuda usta ressamlar ortaya çıkmıştır. Edebiyatın ve resim sanatının bileşkesinden oluşan bu tarz günümüze kadar gelmiş, günümüzde de devam etmektedir. Artık resim yalnızca metnin iğreti bir parçası değil, metnin tamamlayıcısı, kurucusu, giderek metinden bağımsız bir eser ve değer haline gelebilmektedir. Resim ve edebiyat sanatının bileşiminden oluşan bu “resimli edebiyat”, farklı bir tarz ve estetik yapı oluşturmaktadır. Belirtmekte yarar var ki, bu haliyle sadece çocukların değil büyüklerin de ihtiyaç duyabileceği bir alandır.

Çocuk edebiyatında görsel öğe, bu makalede, “yalınlık ilkesi” çerçevesinde ele alınacak; çizgi, desen ve resim sanatı da, yalınlığı sağlayan öğeler olarak görülecek, belli başlı şu sorulara cevap aranacaktır: (1) Çocuk edebiyatında görsel öğe nedir, ne anlama gelir? (2) Görsel öğenin çocuğun dünyasındaki yeri nedir; çocuğun kavrama ve algılama düzeyine yapabileceği katkı nedir? (3) Görsel malzemenin eserdeki varlık yapısı nedir?