Psikolojide Kavramlar ve Üstün/Özel (Zekâ, Potansiyel, Yetenek) Kavramına Psiko-Felsefî Açıdan Bakış

Özet

Kelimeler ve kavramların doğru ve yerinde kullanımı bilimsel yolun sağlıklı kurulabilmesi için öncelikli şartlardan biri olarak görülür. Bilimlerin, kuramların, yöntemlerin ve kavramların ait olduğu kültür, toplum ve hatta bunları kuran ve kullanan kişilerin psikolojik durumlarının yanı sıra söz konusu toplumun ve kültürün geçirdiği tarihsel süreç de bu konuda çok önemli bir belirleyicidir. Herhangi alanın kelime ve kavramlarında bulunan karmaşa, alanın kendisini de aynı yönde etkileyeceği için o alanın bilimsel gelişimini sekteye uğratabilir. Bu doğrultuda üstün zekâ, üstün yetenek, özel yetenek, üstün ve potansiyel gibi farklı kavramların hemen hemen aynı anlamlarda kullanılmasıyla oluşan kavram karmaşasının bu bilimsel alana yansıması, pek çok açıdan gelişimi etkilemektedir. Bu makalede, bu kavramlardaki karmaşanın kültürel psikoloji bağlamında tartışılması ve böylece hâlihazırda anaakım psikolojide yer almayan fakat konu ile alakalı olan ‘akıl’ gibi kavramların ve türlerinin kültüre duyarlı bir bakış ile tasnifi ve irdelenmesi amaçlanmaktadır.