Prof. Dr. Levent Bayraktar ile Çocuklar İçin Felsefe ve Türkiye’de Felsefe Algısı / Eylemi Üzerine Söyleşi

Abstract

Felsefe, konusu ve öznesi insan olan özel bir uğraş, kültür ve disiplindir. Konusu ve öznesi insan olduğu için bütün insan eylemleri ve ürünleri onun inceleme ve değerlendirme alanına girer. Konusuna yönelimi bilimden, sanattan, dinden, siyasetten ve diğer anlamlı insan ilgi ve kaygılarından farklıdır, kendine özgü ve özeldir. Bu yönelim hasbidir. Konusuna bir fayda veya gündelik bir kaygı ile değil; tanımak, tanımlamak, anlamak ve anlamlandırabilmek saiki ile yaklaşır. Bu vasıfları ile ilkin ne olduğu ve ne ile uğraştığı kolayca kestirilemeyebilir. Fakat varlığa, insana ve değerlere bütünlüklü bir açıdan bakabilme yeteneği geliştikçe bu bir ihtiyaca ve hatta bir tutkuya dönüşür. Zira insanın içinde yer aldığı, iletişim ve etkileşim içinde bulunduğu hiçbir şey sadece o şeyden ibaret değildir. Bu bakımdan “kişi cahili olduğu şeyin düşmanıdır” sözü çok anlamlıdır. Felsefe insandaki bilme ve tanıma ihtiyacından doğmakta fakat aynı zamanda bu ihtiyacı da yeniden kurgulayarak dinamik bir oluş sürecine sokmaktadır. Oluş halinde olmak, mütevazı olmayı, sabır göstermeyi, aramayı ve dostluk kurmayı beraberinde getirir. Bu tavır bir görecelik veya hiççilik değildir. Bilakis oluşa ve oluşabilmeye açık olarak, birlikte oluşabilmek ve birleyerek oluşmak demektir. Bu imkân sadece insana özgüdür. İnsan ilişki kurar, anlam arar, değer atfeder, bağlanır, keşfeder, gelişir kısacası herhangi bir şey veya herhangi biri olmayı reddederek kendisi olmak ister, kendi varoluşunu gerçekleştirmek için bilinçli ve iradi bir hayat sürer. Felsefece temellendirilmiş ve anlamlandırılmış bir hayat, öznenin kendi varoluşunu seçerek inşa etmesi ve başkalarını da kendisi gibi bir özne olarak kabul edip, onaylaması ile tahakkuk ettirilebilir. Bu ise etik bir bilinç ve sorumluluğu zorunlu kılar. Böylece felsefe ile karşılaşmak ve yol almak; bireyden kişiye doğru gelişmek, değerlerle bütünleşerek ve onları yaşayarak, temsil ederek bir varoluş gerçekleştirmek demektir.

Çocuklarla felsefe eyleminin, felsefenin ta kendisi olduğu göz önüne alındığında, yetkin bir kişilik oluşumunun, özne olmanın bilinci ile mümkün olduğu görülür. Özne olmak biricik olmaktır. Yeri bir başkasıyla değiştirilemez olan bir varoluşa sahip olmak, bir kişi olmak demektir. Felsefe nazarında bu kişi, bilen bir özne olmanın yanında ve ötesinde etik bir bilinç sahibi etik özne ve dahası metafizik bir özne olmak yolundadır. Bir felsefi etkinlik olarak çocuklarla felsefe eyleminin, dile getirmeye çalıştığımız gibi, insanın kendisini tanıması, kendisini seçerken başkalarını da seçebilmesi melekelerini kazandırması beklenir. Çocuğun kendisini gerçekleştirme şevki ve heyecanını, başkaları ile birlikte varoluş formu dâhilinde etik bir zemin ve mahiyette tahakkuk ettirmesi, bilmek ihtiyacı ve iştiyakını birleyerek oluşmaya dönüştürebilmesi hep felsefe ile tanışması ve bu yolda yetkinleşmesi ile mümkündür.