Çocuk Romanlarında Çingenelik Algısı ve Çingene Çocuk İmajı

Özet

Çingeneler Türkiye’nin en fazla ve ilgiyle araştırılan etnik topluluklarından biridir. Bir alt kültür olarak sosyolojik ve antropolojik çalışmalara sıklıkla konu olan Çingeneler, toplumsal çeşitliliğin olduğu kadar edebiyatın da önemli bir parçasıdır. Sosyolojik araştırmaların verileriyle de uyumlu olarak, Çingeneler edebiyat eserlerinde ötekileştirilmiş ve yoksul bir alt kültürün egemen olduğu bir hayatın içinde gösterilmişlerdir. Yapılan edebiyat araştırmaları popüler kültürün ve romantik bakışın etkisiyle çoğu zaman aşk ve eğlence hayatının özneleri konumundaki yetişkin başkarakterlere odaklanmış ve çocuk karakterleri ihmal etmiştir. Oysa bütün dünyada toplumsal alt sınıflar ve kültürlerle ilgilenen maduniyet çalışmalarının kadınlarla beraber en önemli inceleme grubunu oluşturan çocukların, hâlihazırda toplumsal ayrımcılıktan mustarip Çingeneler söz konusu olduğunda bir kat daha mağdur bir grup olarak ortaya çıktığı görülür. Toplumun Çingenelere yukarıdan bakışına eğitimsiz ebeveynlerden öğrenilmiş aşağılık duygusunun eklenmesiyle söz konusu mağduriyet Çingene çocuklar için daha da derinleşmektedir. İncelenen çocuk romanlarındaki çocuklar tarafından oluşturulan Çingene imgesinin ortak noktası budur. Bu amaçla yapılan çalışmada, çocuk romanlarında Çingene çocuk karakterlerin gerek ebeveynleriyle gerek Çingene olan/olmayan akranlarıyla ve yetişkinlerle olan ilişkilerinde aile bireylerinden öğrendikleri mağduriyet dilini nasıl yeniden ürettikleri, Çingenelik algısına ve Çingene çocuk olmaya nasıl baktıkları mercek altına alınmaktadır. Bu romanlarda Çingene olan ve Çingene olmayan çocuk karakterlerin karşılaştırılması yoluyla Çingene çocukların temsilinin anlaşılması da amaçlanmıştır. Bu makalede üçü de Çingene çocuk başkişilere yer veren Şevket Bilgisel’in Çingene Serdar (1948), Hasan Kıyafet’in Çingene Çocuğu (1975) ve Kemalettin Tuğcu’nun Çingene Kızı (1991) adlı çocuk romanlarındaki Çingenelik algısı ve Çingene çocuk imajına ait ortaklıklar ve farklılıklar incelenmiştir.